مرکز آموزشی درمانی شهید اکبر آبادی

فهرست آنچه در این مقاله می‌خوانید:

• آنفلوآنزا چیست و چرا خانم‌های باردار جزء گروههای پر خطر هستند؟
• علائم بالینی آنفولانزا در زنان باردار و پس از زایمان چیست:
• تشخیص آنفولانزا در زنان باردار و پس از زایمان چگونه است؟
• در چه زمانی ابتلا به آنفلوآنزا برای خانم باردار می‌تواند خطر داشته باشد؟
• چرا آنفلوآنزا در خانم‌های باردار شدیدتر رخ می‌دهد؟
• با توجه به این خطرات بهترین روش پیشگیری از آنفلوآنزا چیست؟
• چرا واکسیناسیون آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار در الویت قرار دارد؟
• ابتلا به آنفلوآنزا چه خطراتی برای جنین دارد؟
• واکسیناسیون آنفلوآنزا به جز جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا و یا کاهش احتمال بستری شدن و مرگ و میر ناشی از آن چه فواید دیگری در خانم‌های باردار دارد؟
• آیا چون ایمن سازی مادر در سه ماهه سوم باعث محافظت نوزاد در مقابل ابتلا به آنفولانزا می‌شودبهتر نیست واکسیناسیون مادر را تا این زمان به تعویق انداخت؟
• میزان ایمنی‌ایکه واکسیناسیون در مادر و نوزاد ایجاد میکند چقدر است و تا چه میزان از ریسک عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد؟
• چه نوع واکسنی برای خانم‌های باردار پیشنهاد می‌شود؟
• آیا چون واکسنهای آنفلوانزا با ویروس زنده ضعیف شده وجود دارند، آیا زنان باردار و پس از زایمان، نباید با افرادی که این واکسن‌ها را تزریق کرده‌اندتماس داشته باشند؟
• آیا چون واکسنهای آنفلوانزا با ویروس زنده ضعیف شده وجود دارند، آیا زنان باردار و پس از زایمان، نباید با افرادی که این واکسن‌ها را تزریق کرده‌اندتماس داشته باشند؟
• فواید تزریق واکسن آنفلوانزا در بارداری چیست؟
• آیا واکسیناسیون آنفولانزا خطری برای مادر و جنین دارد؟
• در کدام سن بارداری واکسن توصیه می‌شود؟
• نقش پزشک در آگاهی بیماران برای واکسیناسیون آنفلوانزا چگونه است؟
• برای پیشگیری از انتقال بیماری چه باید کرد؟

آنفلوآنزا چیست و چرا خانم‌های باردار جزء گروههای پر خطر هستند؟

آنفلوآنزا یک بیماری شایع تنفسی هست که در پاییز و زمستان شیوع می‌یابد. این بیماری در خانوم    های   باردار با شدت بیشتری بروز میکند و این به علت تغییرات فیزیولوژیکی هست که در طول بارداری در بدن مادر اتفاق میفتد.

این تغییرات شامل افزایش ضربان قلب مادر، نیاز به اکسیژن بیشتر، کاهش حجم تنفسی و تضعیف سیستم ایمنی بدن میباشد که به همین دلیل این بیماری میتواند با شدت بیشتری در مادر باردار بروز کند و در مواردی باعث بستری شدن و احتمال مرگ مادر شود.

علائم بالینی آنفولانزا در زنان باردار و پس از زایمان چیست؟

  علائم مشابه جمعیت عمومی و سایر افراد غیر باردار هستند که شامل تب (معمولاً ۳۷.۸ تا ۴۰.۰ درجه سانتیگراد، سردرد، دردهای عضلانی، تنگی نفس، سرفه خشک، آبریزش از بینی، گلو درد و ضعف عمومی بدن میباشند.

تشخیص آنفولانزا در زنان باردار و پس از زایمان چگونه است؟

تشخیص آنفولانزا به صورت بالینی داده میشود، زیرا شروع سریع درمان مناسب بسیار مهم است. و زنان باردار و پس از زایمان مشکوک یا مبتلا به آنفولانزای تایید شده، باید فورا درمان دریافت کنند. تست‌های آزمایشگاهی تشخیصی آنفولانزا مانند سایر بیماران پرخطر است.

در چه زمانی ابتلا به آنفلوآنزا برای خانم باردار می‌تواند خطر داشته باشد؟

خانم‌های باردار در طول دوره بارداری و تا دو هفته بعد از زایمان در صورت ابتلا به ویروس آنفولانزا در خطر ابتلای شدیدتر به این بیماری و نیاز به بستری شدن و حتی مرگ ومیر ناشی از این بیماری میباشند.

چرا آنفلوآنزا در خانم‌های باردار شدیدتر رخ می‌دهد؟

تغییرات فیزیولوژیکی که در یک خانم باردار او را مستعد بیماری شدید‌تر میکند از جمله افزایش ضربان قلب، افزایش نیاز به اکسیژن برای بدن، کاهش حجم ریه، کاهش ایمنی بدن میباشد و بنابراین فرد را مستعد ابتلا به بیماری شدیدتر میکند که میتواند منجر به بستری شدن و حتی مرگ و میر شود.

با توجه به این خطرات بهترین روش پیشگیری از آنفلوآنزا چیست؟

بهترین روش برای پیشگیری واکسیناسیون است که باید به تمام خانمهای باردار توصیه جدی شود که واکسیناسیون آنفلوآنزا رادر هر سن بارداری که هستند حتما انجام دهند.

چرا واکسیناسیون آنفلوآنزا برای خانم‌های باردار در الویت قرار دارد؟

از سال ۲۰۰۴ استفاده از واکسن آنفولانزا برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری خطیر، در طی دوران بارداری و حتی تا دو هفته پس از زایمان، برای همه خانم‌های باردار، علی رغم اینکه در چه سنی از بارداری هستند، یا خانم‌هاییکه قصد بارداری در فصول آنفولانزا را دارند، مطرح شد.

به دلیل اینکه این بیماری با شدتی بیشتر در خانم‌های باردار رخ می‌دهد، در سال ۲۰۱۲ سارمان بهداشت جهانی خانم‌های باردار را از نظر واکسیناسیون آنفولانزا در بالاترین اولویت پیشنهاد کرد که بتوان جلوی ابتلا و یا شدت بیماری را گرفت.

ابتلا به آنفلوآنزا چه خطراتی برای جنین دارد؟

با وجود اینکه ویروس آنفولانزا از جفت عبور نمیکند یا اینکه به ندرت عبور میکند، دیده شده که ابتلا به این ویروس یک سری عوارض را میتواند برای جنین، علیرغم عدم عبور از جفت، به دنبال داشته باشد. تب ناشی از آنفولانزا، به خصوص در سه ماه اول بارداری، میتواند منجر به ایجاد یک سری ناهنجاری‌های مادرزادی مثل شکاف کام، نقایص لوله عصبی، هیدروسفالی و نقایص قلبی بشود که عمدتا علت آن را درجه حرارت بالا به عنوان یک فاکتور خطر مطرح میکنند. و استفاده از داروهای ضد تب میتواند این خطر را کمتر کند. خطرات دیگری که ابتلا به آنفولانزا در طی بارداری میتواند ایجاد بکند افزایش ریسک سقط جنین، زایمان زودرس، کمبود وزن جنین و همینطور تاخیر رشد داخل رحمی جنین و حتی مرگ جنین میباشد. ( البته این عوارض شایع نیستند اما احتمال ایجاد آنها وجود دارد).

واکسیناسیون آنفلوآنزا به جز جلوگیری از ابتلا به آنفولانزا و یا کاهش احتمال بستری شدن و مرگ و میر ناشی از آن چه فواید دیگری در خانم‌های باردار دارد؟

علی رغم فوایدی که برای واکسیناسیون آنفولانزا در طی دوران بارداری مطرح هست و همچنین دادن بیشترین اولویت به خانم‌های باردار برای تزریق واکسن آنفولانزا از سمت سازمان بهداشت جهانی، به دلیل کمبود آگاهی، بسیاری از خانم‌های باردار تمایل به استفاده از این واکسن را ندارند و تصور میکنند ممکن است برای خودشان و یا جنینشان خطرناک باشد. در صورتی که این واکسن با جلوگیری از شدت بیماری و عوارض گفته شده میتواند به سلامت فرد کمک کند، جلوی ایجاد عوارض گفته شده در دوران بارداری و یا روی جنین را بگیرد و بخصوص وقتی در انتهای دوران حاملگی از این واکسن استفاده بشود، آنتی بادی‌های ایجاد شده در مقابل آن از جفت عبور میکند، به جنین میرسد و زمانی که نوزاد به دنیا میاید تا مدت‌ها این پادتن‌ها در خون موجود است و از ابتلا نوزاد به عفونت آنفولانزا جلوگیری میکند. زیرا تا ۶ ماهگی به دلیل ضغیف بودن سیسیتم ایمنی بچه‌ها و عدم توانایی آن در ایجاد پاسخ ایمنی نباید واکسن آنفولانزا به آنها تزریق شود. بنابراین واکسیناسیون آنفولانزا توسط مادر میتواند علاوه بر خود مادر، نوزادش را هم محافظت کند.

آیا چون ایمن سازی مادر در سه ماهه سوم باعث محافظت نوزاد در مقابل ابتلا به آنفولانزا می‌شودبهتر نیست واکسیناسیون مادر را تا این زمان به تعویق انداخت؟

خیر. تاخیر در ایمن سازی مادر، مادر را در معرض خطر ابتلا به آنفولانزا و عواقب وخیم آن (برای مادر و جنین هر دو) قرار می‌دهد و توصیه نمی‌شود.

میزان ایمنی‌ایکه واکسیناسیون در مادر و نوزاد ایجاد میکند چقدر است و تا چه میزان از ریسک عوارض ناشی از این بیماری را کاهش می‌دهد؟

تزریق واکسن آنفولانزا حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد میتواند در مادر ایمنی ایجاد کند و در صورت ابتلا به بیماری هم میتواند شدت آنرا کاهش دهد، تا ۴۰ درصد ریسک بستری شدن، میزان مرگ جنین داخل رحم، میزان سقط و همینطور ریسک زایمان زودرس و رشد کم جنین داخل رحم را کم میکند، میتواند وزن زمان تولد را افزایش دهد. نوزاد متولد شده تا ماهها در برابر ویروس آنفولانزا محافظت شده است.

غیر از آنتی بادی که از طریق جفت به جنین میرسد، حتی IgA که در شیر مادر ترشح میشود هم میتواند در دوران شیردهی در نوزاد محافظت ایجاد کند و میزان بستری شدن و مرگ و میردر اثرابتلا به آنفولانزا در بچه‌ها تا ۶ ماهگی را هم به شدت کاهش دهد.

چه نوع واکسنی برای خانم‌های باردار پیشنهاد می‌شود؟

واکسن‌های آنفولانزا به دو صورت سه طرفیتی و چهار ظرفیتی وجود دارند که نوع چهار ظرفیتی آن هر دو نوع ویروس A و B را پوشش میدهد، اما نوع سه ظرفیتی دو ویروس از نوع A و فقط یک نوع از ویروس از ویروس B را پوشش میدهد. طبیعتا به دلیل پوشش بیشتر واکسن‌های ۴ ظرفیتی استفاده از آن ترجیح داده میشود.

واکسنی که استفاده ار آن در دوران بارداری مجاز است واکسن حامل ویروس کشته شده میباشد و خانم‌های باردار مجاز به استفاده از واکسن‌های حامل ویروس زنده ضعیف شده نمیباشند. تمامی واکسن‌های آنفولانزا موجود از ویروس کشته شده به وجود آمده اند، بنابراین استفاده از آنها در طی دوران بارداری مششکلی ایجاد نمیکند.

آیا چون واکسنهای آنفلوانزا با ویروس زنده ضعیف شده وجود دارند، آیا زنان باردار و پس از زایمان، نباید با افرادی که این واکسن‌ها را تزریق کرده‌اندتماس داشته باشند؟

خیر. لازم نیست زنان باردار و پس از زایمان، از تماس با افرادی که اخیراً واکسن آنفلوانزای زنده ضعیف شده دریافت کرده‌ اند اجتناب کنند. و در عین حال  واکسن آنفلوانزای زنده ضعیف شده برای استفاده پس از زایمان بی‌خطر است.

فواید تزریق واکسن آنفلوانزا در بارداری چیست؟

میزان محافظت مشابه زنان غیر باردار است. کاهش بیماری آنفلوانزا در مادر (تا 50%) و کاهش بستری شدن مادر (تا ۴۰ درصد) وجود دارد. در مورد جنین و نوزاد سبب بهبود پیامد بارداری میشود شامل:

کاهش خطر مرده زایی،           کاهش خطر تولد نوزادان کم وزن و کاهش خطر زایمان زودرس و نیز  افزایش وزن هنگام تولد.

محافظت از نوزاد (از نوزاد برای چندین ماه پس از تولد محافظت می‌کند).

آیا واکسیناسیون آنفولانزا خطری برای مادر و جنین دارد؟

خیر. در مطالعات متعدد نشان داده شده که واکسیناسیون آنفلوانزای غیرفعال در بارداری در مقایسه با جمعیت عمومی باافزایش خطر عوارض همراه نیست.

در کدام سن بارداری واکسن توصیه می‌شود؟

در هر سنی از بارداری میتواند تزریق شود.

نقش پزشک در آگاهی بیماران برای واکسیناسیون آنفلوانزا چگونه است؟

زمانی که واکسن آنفلوانزا توسط پزشک توصیه میشود، میزان پذیرش بیماران ۳ تا ۶ برابر بیشتر است.

برای پیشگیری از انتقال بیماری چه باید کرد؟

اقدامات کنترل عفونت   واقدامات احتیاطی استاندارد  برای کاهش انتقال آنفلوانزا عبارتند از:

بهداشت دست (مانند شستشو با آب و صابون، استفاده از ضدعفونی کننده الکلی)، آداب بهداشت تنفسی/سرفه (پوشاندن بینی و دهان هنگام سرفه، دور انداختن سریع دستمال کاغذی و رعایت بهداشت دست پس از تماس با ترشحات تنفسی).

کارکنان مراقبت‌های بهداشتی باید در صورت تماس با بیماران آلوده از دستکش، روپوش، ماسک و محافظ چشم استفاده کنند.

پروفسور مریم کاشانیان 

جراح و متخصص زنان و زایمان

فلوشیپ طب مادر و جنین( پری ناتولوژیست)

استاد تمام و مدیر گروه زنان دانشگاه علوم پزشکی ایران